Anotación

Para festexar que en abril ten lugar o Día do Libro Infantil e Xuvenil e o Día do Libro, queremos converter este mes no noso Mes do Libro particular e destacar algúns dos títulos máis emblemáticos que publicamos dende os nosos inicios. En Bululú damos a todos os nosos libros a mesma importancia e cariño, mais hai algúns que, por unha cousa ou outra, tiveron un impacto significativo no noso rumbo como editorial.

E non podiamos comezar por outro que O Crebanoces. O noso primeiro álbum ilustrado e co que nos estreamos pola porta grande: da man dun ilustrador de tanto prestixio coma David Pintor e a adaptación do texto por parte de María Canosa. Dous autores que rematarían por ser importantísimos para a nosa editorial.

O Crebanoces converteuse nun álbum fetiche non só por ser o primeiro, tamén porque a nosa primeira libraría chamábase Cascanueces. Ademais, marcou o comezo da colección Carambola, con títulos tan destacados coma O estrambótico Principiño (a nosa primeira incursión en català e cunha reimpresión das edicións en castelán e galego). Un debut perfecto!

Erik o construtor de soños tamén foi dos nosos primeiros proxectos ilustrados, e todo un éxito dende a súa publicación. O texto correu a cargo de Kike Gómez e as ilustracións, de Dani Padrón, autores que máis adiante repetirían en Bululú. Foi o primeiro álbum do que vendemos os dereitos para a súa publicación en outros países, algo que sempre fai moita ilusión.

Con Alén, de Liébana Goñi, lanzámonos por primeira vez a publicar ao mesmo tempo un libro en catro idiomas (castelán, galego, català e euskara), e rematou por darnos alegrías inmensas, incluíndo unha recensión no programa Página 2.

Unha colección que non podiamos deixar de destacar é Carantoña, que tantos éxitos nos dá e que procuramos seguir alimentando constantemente con novos títulos. Xa vooou!, de Susana Peix e Romina Martí, foi o álbum co que a inauguramos, un álbum que xa tivemos que reimprimir varias veces e do que (momento primicia!) estamos a preparar unha nova edición adaptada a lectura fácil.

Esta colección tamén nos permitiu publicar Coidado coa charca! O texto de José Carlos Román, prolífico autor de literatura infantil e xuvenil, levounos tamén a publicar por primeira vez un ilustrador cun Premio Nacional de Ilustración, Emilio Urberuaga. Toda unha responsabilidade da que saímos airosos, pois esgotamos a primeira edición nun mes, vendemos os dereitos a varios países e mesmo gañou unha licitación do Ministerio de Cultura chileno.

Case ao tempo, publicamos Unha mestra en apuros, a nosa primeira incursión na banda deseñada. De novo, un debut fantástico que tivemos que reimprimir ao mes de publicalo. As divertidas anécdotas de Pilar Serrano Burgos ilustradas por Jorge Campos axiña deron pé a dous novos números que fan as delicias de nenos, pais e mestres por igual, e dos que levamos xa varias reimpresións.

E chegamos á colección con maior número de títulos polo de agora: Sherlock Holmes para pequenos detectives. Con Estudo en escarlata e O carbúnculo azul atrevémonos por primeira vez pola compra de dereitos a nivel internacional e a aposta sen dúbida funcionou, porque a colección consolidouse con dez títulos e levounos a outras compras de dereitos, coma os dous títulos de Grandes cidades, pequenos viaxeiros, Podes, O Trocatintas e, en galego, Diarios Zombi e tamén unha pequena fada-vampira moi coñecida que estamos desexando anunciar.

Indómita e a semente da inmortalidade chegou ás nosas mans a raíz do noso compromiso de publicación do gañador do certame Muíño de Vento, que rematou por converterse nunha colección de creación orixinal con ese mesmo nome. Con ela buscabamos unir literatura xuvenil con ilustracións, de calidade, atractiva e entretida a prezos accesibles. Unha colección austera, pero ao noso parecer moi digna, que pouco a pouco vai facendo o seu camiño e que acaba de ver publicado un novo título: O misterio de Xacarandá.

Deixamos a literatura infantil e xuvenil por un intre e imos cunha colección un pouco distinta dentro do noso catálogo, unha colección que dende o principio buscou poñer en circulación a obra dos microrrelatistas cunha voz máis destacada do noso país. Referímonos, xaora, a Lenguas de ornitorrinco, que non podería ter unha mellor presentación grazas ás ilustracións de Nino e o cuidado no papel e cubertas. Nesta colección publicamos A Celeste la compré en un rastrillo, o debut literario de Arantza Portabales, que hoxe é unha recoñecida autora de novela negra.

Con ela repetimos un pouco máis tarde e, como ao final collemos o gusto de publicar Premios Nacionais de Ilustración, volvemos facelo en Historias de Mentes, desta volta con Javier Zabala, que interpretou de maneira maxistral os relatos de Portabales. Este é, quizais, un dos nosos libros máis coidados na edición e recompensounos cunha portada en El Cultural na campaña de nadal dun ano tan difícil coma 2020.

E non podía faltar Peixe, talvez o libro máis premiado e que máis interese xerou dentro do noso fondo. Non podemos estar máis orgullosos e agradecidos de unir a Javier Zabala e Emilio Urberuaga, dous Premios Nacionais de Ilustración (ademais de amigos) para que combinasen o seu talento e nos permitisen participar da creación deste álbum ilustrado que se converteu nun clásico así como saíu do prelo.

Outro dos nosos títulos recentes que non deixou de darnos alegrías é Womanhaus, de Dakota Hernández. Tiña os riscos que implica apostar pola proposta dunha ilustradora e investigadora sen traxectoria editorial, pero o seu enfoque feminista e histórico balanceado con moito criterio resultou ser un marabilloso acerto, que fixo que fose recoñecido na Feira de Boloña e que Dakota Hernández asistise como conferenciante. Unha estrea por todo o alto.

Con Nación Mar apostamos por un libro ilustrado para adultos, que reivindica un mundo que se está a transformar e que estamos a perder. Sabiamos que estabamos ante algo realmente innovador, tanto polo concepto das ilustracións coma polo contido etnográfico que se recolle nos textos (a desaparición da carpintería de ribeira, as diferentes artes de pesca en Galicia…) por parte de Xosé Iglesias, pescador, poeta e artista.

Chegamos ao final dos nosos títulos destacados, e non podía faltar a mención a Ser cetáceo. A nosa incursión no mundo do ensaio divulgativo, e do que nos sentimos moi agradecidos ao seu autor, Francisco X. Fernández Naval, por confiar na nosa labor como editores. Un libro único e incomparable a calquera outro.

Este mes llega un nuevo título a nuestra colección Molino de viento: O misterio de Xacarandá, de Elena Osés. Una historia llena de magia en la que una familia debe superar la pérdida de la madre y reiniciar su vida en un nuevo lugar, la aldea de Oires. Allí, sus preocupaciones iban a centrarse en reformar el viejo caserón familiar, reabrir la vieja panadería y adaptarse al peculiar estilo de vida de sus vecinos. Hasta que una misteriosa niña empieza a aparecérseles en las noches de tormenta…

O misterio de Xacarandá es un relato vibrante, cargado de aventuras y experiencias, en el que la protagonista deberá desentrañar el misterio que esconde el caserón y, por si fuese poco, fortalecer los lazos entre los cuatro hermanos.

Elena Osés nació en Madrid en 1981. Es correctora de textos y escribe libros para un público infantil y juvenil, entre los que se encuentran Los Extraños o India y el secreto de Mar Salado. Hoy hablamos con ella para que nos cuente un poco más sobre El misterio de Jacaranda y su trabajo como escritora.

¿Cómo nace Xacarandá? ¿De dónde viene la idea de crear ese viejo y misterioso caserón, que esconde un enorme e inesperado secreto?

Pues en realidad Xacarandá parte de diferentes puntos. Por un lado, de un simple clic al ver un árbol de Xacarandá en flor, que es de una belleza espectacular, y sentir también la musicalidad de su nombre. Reflejaba un brillo, una magia, que me pareció que merecía aparecer en una historia en la que tuviese un papel bastante protagonista. Por otro lado, siempre que viajo a algún lugar o que paseo por algún sitio, no puedo evitar ir fijándome en las casas, en las construcciones que parecen encerrar historias del pasado, que están ahí contándonos tantas cosas… En un viaje por el norte, vi una casa solitaria que habían construido en un lugar alejado de todo, frente al mar, que parecía estar envuelta en un halo de misterio. Me pregunté de quién sería, si aún viviría alguien allí, cómo sería pasar el invierno entre sus paredes… y, a partir de ahí, empezó a tomar forma en mi cabeza el caserón de los Alberdi, que, por supuesto, guarda un secreto en su interior, como seguro que guardaba aquella casa y muchas de las construcciones en las que siempre me fijo.

Tal y como describes el viejo caserón, casi parece que hayas vivido tú misma esta aventura en primera persona, ¿cuántos recuerdos infantiles hay guardados en ese desván?

Ojalá hubiera vivido una aventura así en la infancia, pero lo cierto es que no está basada en ninguna experiencia real… Si hablamos de lo que conocemos todos como «real», porque en realidad ese desván yo creo que sí que existe en la cabeza de muchos niños —y también adultos que mantienen ese recuerdo de su niñez—. Es un sitio que se va construyendo en cada uno de nosotros gracias a los libros que hemos ido leyendo, los cuentos que nos han contado y también las experiencias que vamos teniendo… Es un sitio lleno de polvo y de secretos increíbles… y que, por qué no decirlo, también da un poco de miedo…
Buscando en mi propio «desván», desempolvé cosas como el apellido de una compañera de colegio de cuando era niña, Alberdi, que siempre me pareció especial, o la historia que a menudo me contaba mi madre de cómo nací midiendo sesenta centímetros y me convertí en la recién nacida más grande de la Comunidad de Madrid hasta ese momento, como le ocurre a Mun. Siempre me sentí una niña un poco diferente y quién sabe si todo empezó con ese hecho.

Hay una parte de la historia muy cotidiana —la llegada a un sitio nuevo, la relación entre los hermanos—, pero siempre con toques de magia y algo sobrenatural. ¿Qué te lleva a esa mezcla entre cotidianidad y fantasía?

Es algo que fue surgiendo según iba construyendo la historia, pero creo que, de manera inconsciente, parte de lecturas de hace mucho tiempo que me siguen influyendo mucho. Del costumbrismo de infinidad de libros de mi infancia y del realismo mágico, que me fascinó en la adolescencia.

El libro comienza con el nacimiento de Mun, una niña que tiene una peculiaridad que la hace especial, pero que también genera rechazo en determinadas personas. En alguno de tus libros anteriores aparecen también personajes un poco outsiders, que no terminan de encajar con el resto. ¿Por qué es importante para ti representar este tipo de personajes?

Porque a mí misma me llaman la atención las personas que tienen algo diferente que ofrecer y que, lamentablemente, siguen siendo a menudo apartadas o mal vistas, a pesar de ser las más interesantes. Sin ellas, seguramente no tendríamos música que escuchar ni obras de teatro que ver ni muchísimas cosas.
En la infancia y la adolescencia, especialmente, salirte de la norma no es fácil y me gusta poner el foco en esos personajes que, lejos de ser poco valiosos —según lo que marcan las normas sociales— son los que hacen que el mundo sea vibrante, dinámico, que son únicos y especiales y que pueden llevarte a buscar esa originalidad que todos tenemos dentro.

¿Te resulta complicado definir el carácter, la forma de hablar y las reacciones de personajes tan diferentes como son los cuatro hermanos protagonistas?

Quería personajes muy diferentes que reflejasen esas relaciones entre hermanos que suelen estar entre el enfrentamiento y el «déjame en paz» y la confianza, el cariño y la lealtad.
Definir cuestiones como su forma de hablar y reaccionar ha supuesto el esfuerzo de ponerme en la piel de personajes con formas de ser, circunstancias y, sobre todo, edades muy dispares, para entender cómo se sentirían y comportarían ante las diferentes circunstancias que se van encontrando.

¿Dónde está la “línea de corte” de escribir literatura infantil sin que resulte infantilizada? ¿Cómo se les cuenta algo en su propio idioma, pero con una mente adulta detrás?

Realmente creo que esa línea está en tratar a los niños y adolescentes como personas inteligentes, con pocos años a sus espaldas, pero con una capacidad e inteligencia enormes. También en tratar de recordar cómo éramos cuando teníamos esa edad, cómo pensábamos, qué nos interesaba, cómo nos sentíamos en el mundo de los adultos…, porque no olvidemos que el mundo está todo organizado para los adultos y los niños pintan muy poco. La conexión entre adultos y niños es mucho más directa de lo que pensamos; son lo que fuimos y eso todavía lo llevamos dentro.

De las ilustraciones de O misterio de Xacarandá se ha encargado Eva Agra. ¿Cómo es para ti, como autora, dejar que otros plasmen visualmente los mundos y personajes que tú has creado? ¿Sueles estar en contacto estrecho con ellos mientras trabajan o prefieres dejarles hacer y que se guíen simplemente por el texto?

Da un poco de vértigo que alguien plasme lo que tú tienes tan claro en la cabeza, pero a la vez es emocionante porque es la primera vez que vas a poder ver cómo otra persona ve lo que tú has imaginado e intentado trasladar a palabras. De primeras puede resultar un poco extraño, pero si abres la mente, las aportaciones del ilustrador o ilustradora enriquecen el relato. Me gusta que se guíen por el texto, porque es seguir sumando a esa historia que hace tiempo empezó a gestarse en tu cabeza y termina de construirse con esas ilustraciones.

¿Cómo es tu proceso de escritura, desde que surge una idea y empiezas a tirar de ella hasta tener la historia completa?

Normalmente todo empieza con algo sencillo, como puede ser un lugar, un nombre, una situación, incluso, una sensación. Le empiezo a dar vueltas y, a partir de ahí, comienza a crecer algo a lo que se van sumando otras ideas, que se va adornando. Siempre hay un punto en el que tengo un montón de ideas y elementos desconectados, pero, poco a poco, van creándose conexiones entre ellos hasta que parece que en la historia todo tiene sentido y queda, digamos, «redondeada», completa.
Cada vez intento organizar un poquito más con antelación lo que voy a escribir para evitar esos momentos de no saber por dónde va a continuar la historia, pero la verdad es que me gusta dejar que vaya formándose poco a poco. Hay momentos de incertidumbre, pero cuando los superas y la historia sigue creciendo y encajando, eso me encanta.

Dices que de pequeña tu juego favorito era leer y por eso ahora escribes para aquellos a quienes también les gusta jugar con libros. ¿Cuáles son los libros que más te han marcado como lectora convertida en autora?

Los libros que leí de niña y en la adolescencia seguramente sean los que me han marcado más en su conjunto, mucho más que los que pueda haber leído siendo adulta. Me calaron más hondo y se quedaron más dentro de mí. Los libros de Astrid Lindgren, como Los niños de Bullerbyn, Superdetective Blomkvist o Karlsson en el tejado, y los de Enid Blyton, como Los Cinco o Torres de Malory, fueron mis favoritos de niña. Cuando digo «jugar con los libros», lo digo de manera literal, porque yo jugaba a que era esos personajes y vivía esas aventuras. Todos los veranos paso por las escaleras que fueron en mi infancia el «cuartel general de la Rosa Blanca». Un poco más adelante, libros que nos «obligaban» a leer como La Celestina, Cien años de soledad o Últimas tardes con Teresa fueron toda una experiencia literaria para mí.